AN NGHĨA ĐẠI VƯƠNG -NGUYỄN CHẾ NGHĨA

Cứ đến ngày 26- 28 tháng 8 âm lich hàng năm. Cả xứ Gia Lộc gồm các thôn Cuối, Bung, Đức Đại, Phương Điếm, và Tiên Nha (Nay gọi là làng Ngà ) tưng bừng mở lễ hội Đình để tri ân và tưởng nhớ người anh hùng dân tộc Nguyễn chế Nghĩa 

Cụ Nguyễn chế Nghĩa được sinh ra tại làng Cối Xuyên thuộc thị trấn Gia lộc, cụ là một vị tướng giỏi văn võ kiêm toàn. Dưới sự chỉ huy của Quốc công tiết chế Trần Hưng Đạo. cùng với các tướng Phạm Ngũ Lão, Trần Nhật Duật góp phần 3 lần đánh thắng quân Nguyên Mông, giữ yên bờ cõi, 

... Do có nhiều công lao to lớn, cụ được vua Trần phong tước "Nghĩa Công Xuyên " và gả con gái yêu là công chúa Nguyệt Hoa . Cụ Nguyễn Chế Nghĩa từng được giữ nhiều trọng trách: Nghiệp võ đã từng giữ chức Thái úy; nghiệp văn đến chức Lễ bộ Thượng thư. Khi tuổi cao, về nghỉ ở quê Cối Xuyên, Cụ sống cuộc đời bình dị, lập chợ Cuối để dân giao thương và lập giáo trường để rèn dân binh. 

Bình sinh, Cụ Nguyễn Chế Nghĩa là người thẳng thắn, không khoan nhượng với bọn nhũng nhiễu hại dân. Có thể vì vậy mà Cụ bị bọn xu nịnh hãm hại. Một lần, dự triều hội dâng kế giữ nước an dân, ngày 28-8 âm lịch (1341) trên đường về Cối Xuyên, Cụ bị ám hại và mất ở quán Ninh Kiều - Kiêu Kỵ (Gia Lâm).

Phần mộ của Cụ hiện nay đang được thờ cúng tại thôn Cuối thuộc Thị Trấn Gia Lộc- Hải Dương

Truyện xưa lưu lại thời Trần

Ghi vào trang sử mấy vần thơ xưa

Cối Xuyên-một thủa nắng mưa

Gia Lộc là huyện tỉnh là Hải Dương

Có Nguyễn Chế Nghĩa Đại Vương

Mười ba tuổi đã giáo thương luyện tài

Văn chương có một không hai

Ơn Vua đền nước trổ tài trung quân

Dưới trướng Ngũ Lão tướng quân

Theo Trần Hưng Đạo bao lần lập công

Thiên văn, binh pháp tinh thông

Năm mười chín tuổi, tiên phong ấn hầu 

Lạng Sơn núi cả sông sâu

Trấn thủ, sơn cước địa đầu mênh mông

Chi lăng ải, Bạch Đằng sông

Quân nguyên khiếp vía chiến công lẫy lừng

Vua sai đi sứ đã từng

Ba lần đất giặc, sáng bừng nghĩa nhân

Vua ban: Khổng Bắc tướng quân

Một lòng trung nghĩa thương dân quê nghèo

Làm đường lập ấp dân theo

Mở chợ Cuối để dân nghèo bán buôn

Làm ăn cái gốc ngọn nguồn 

Nông nghiệp phát triền, đồn điền, bến sông

Dạy dân nghề phụ vun trồng

Tằm tơ Kiêu Kỵ đê sông vững vàng

Công danh bổng lộc chẳng màng

Vua ban Thái úy chức sang hơn người

Chiến công hiển hách sáng ngời

Nghĩa Công Xuyên, tước một thời vinh quang

Tin vui bay khắp xóm làng

Kinh Đô – Kiêu Kỵ, họ hàng Cối Xuyên

Bước chân in dấu mọi miền

Thanh danh vang dội, uy quyền oai phong

Vua Trần yêu quý trong lòng

Ban duyên Phò mã, đẹp trong tình người

Nguyệt Hoa công chúa xinh tươi

Chế Nghĩa dũng tướng, xứng người hoàng gia 

Trai tài gái sắc một nhà

Ơn vua, yêu nước, thuận hòa triều trung

Nghĩa nhân đức độ khôn cùng

Bốn đời vua vẫn, tôi trung một lòng

Quên thân vì những ước mong

Thái bình dân nước, ngoài trong đủ đầy

Quan trường gió lớn đen mây

Dụ Tông vua mới cùng bầy ăn chơi

Hoang dâm, sa đọa một thời 

Nghe lũ xu lịnh che trời hại dân

Lập mưu giết hại trung thần

Lộng hành bè phái làm điều bất nhân

Cụ Nguyễn chẳng quản thiệt thân

Khuyên ngăn, can gián bước chân sa đà

Lời ngay vua chẳng nghe ra

Tấm lòng trung nghĩa, thật là xót xa

Đành xin cáo quan về nhà 

Điền viên vui thú tuổi già cùng dân

Ở Đất Kiêu Kỵ- Gia lâm

Mở trường dạy võ, thành tâm giữ mình

Thê tử một dạ trung trinh

Không ham điện ngọc cung đình về quê

Cối Xuyên, Kiêu Kỵ đi về

Họ hàng, con cháu bốn bề thảnh thơi

Vẫn không tránh được mệnh trời

Một ngày Kiêu Kỵ đầu rơi,máu đào

U mê, Vua ở trên cao

Nghe quân phản nghịch, lâm vào án oan

Dựng chuyện: “ dạy võ mưu toan

Kết bè, phản quốc với vàn tội danh”

Vua sai vệ sĩ trong thành

Giả là bọn cướp, bức tranh tương tàn

Đau thương bao nỗi ngập tràn

Nguyệt Hoa công chúa lập đàn thờ vong

Thương chồng chinh chiến long đong

Khóc than phận bạc, mà lòng chẳng vơi

Cũng không thiết sống ở đời

Theo chồng, bà đã về nơi suối vàng

Thu qua, đông cũng vừa sang

Hội Xuyên ,Kiêu Kỵ ngập tràn khăn tang

Phù du, cung cấm bạc vàng

Tấm gương tiết nghĩa, tiếng vang triều đình

Con Trai Sùng Phúc thông minh

Khôi ngô tuấn tú bóng hình mẹ cha

Vua ban Hoàng tử, Hoàng gia

Phong quan tiến chức để mà trấn an

Qua bao gió biển mưa ngàn

Triều đình rũa nát dạ càng buồn thay

Chùa, am hương khói hàng ngày

Nam mô cầu nguyện ơn dày mẹ cha

Cáo quan xin nghỉ về nhà

Xây chùa Sùng Phúc, để mà thiện tu*

Trải qua kiếp nạn đòn thù

Hai cụ yên nghỉ ngàn thu quê nhà

Vĩnh dụ, Phương Điếm, Tiên Nha

Hội Xuyên, Bung, Đại, nhà nhà hương hoa

Hai tám tháng tám lịch ta

Nhân dân cả nước gần xa hướng về

Thành Hoàng của mọi miền quê

Gần ngàn năm vẫn không hề xa xôi

Nén hương oan khuất cụ ơi

Đại Vương, An Nghĩa một đời vì dân

Sắc phong như một vị Thần

Tấm gương trung hiếu, toàn dân phụng thờ.